Kerstmis in Griekenland

Hoe men Kerst viert in Griekenland

Kerstmis in Griekenland is een prachtige ervaring. Hoewel het eigenlijk traditie is dat rond kersttijd bootjes versierd worden, hebben de meeste Grieken tegenwoordig een bont versierde kerstboom in huis. Het begin van kerstmis in Griekenland gaat terug naar de tijd van Agios Nikolaos. Deze beschermheilige van alle zeelieden is in Griekenland erg belangrijk. De Griekse schepen verlaten de haven nooit zonder een icoon van deze heilige aan boord. Hier komt waarschijnlijk ook het bovenstaande ritueel van bootjes versieren vandaan.

Kerst in Athene

Begin december begint men in Griekenland in de kerstsfeer te komen, de straten worden versierd met lampjes en in de etalages van winkels staan kerstbomen en zelfs de kerstman komt men tegenwoordig veel tegen. In het Grieks noemt men kerstmis Christoúyenna wat geboorte van Christus betekent. Kerstmis is niet het belangrijkste feest voor de Grieken, dat is Pasen, maar het kerstfeest wordt wel goed gevierd. Op kerstavond gaan de kinderen al zingend langs de deuren met goede wensen en ze zingen "kálanda". Vaak begeleiden ze zichzelf op de triangel en zij worden beloond met snoepjes en gedroogd fruit. Tegenwoordig krijgen ze ook geld. Op Kreta gaan de kinderen zelfs langs de huizen met de lyra (Kretenzische viool).

Icoon in de Grieks-orthodoxe kerk
Links: Icoon van Agios Nikolaos | Midden: Icoon in de griekse kerk. Foto van John Hofboer | Rechts: Kalikantzaroi

Veertig dagen voor kerstmis begint de kerstvastentijd, de Grieks-orthodoxe gelovigen vasten dan vooral vlees en andere dierlijke producten als kaas en melk. De meeste jongere Grieken houden zich niet aan alle vastenregels. Na 40 dagen vasten wordt traditioneel varkensvlees en gevulde kalkoen gegeten en het christopsomo ("Christusbrood) komt op tafel. Ook echte Griekse kerstspecialiteiten zijn kourabiedes en melomakarona. Traditioneel was (en in vele dorpen nog steeds) het gewoonte om een houten kom met een stuk ijzerdraad erover gespannen in huis te hebben. Hieraan hangt een bosje basilicum dat om een houten kruis is gebonden. Een beetje water in de kom zorgt ervoor dat de basilicum goed en fris blijft. Een keer per dag doopt een gezinslid, meestal de moeder het kruis en de basilicum in wat heilig water en gebruikt het om in elke kamer van het huis wat van dit heilige water te sprenkelen. Dit ritueel heeft als doel de Kalikantzaroi te verjagen. De Kalikantzaroi verschijnen alleen gedurende de 12 dagen van kerstmis tot Epifanie (6 januari). Deze schepsels zouden uit het binnenste van de aarde tevoorschijn komen en door de schoorsteen de huizen van de mensen binnen komen. Heel slechte dingen doen de Kalikantzaroi niet, maar ze zorgen wel voor moeilijkheden zoals het zuur maken van de melk of het doven van het vuur in de haard.

De kerk

In de kerk begint de kerstliturgie al op 24 december: De 'grote uren' en de de kerstvespers worden gehouden. Om vijf uur 's ochtends begint in de kerk de ochtenddienst met Byzantijnse kerstzang. Het is traditie dat de mensen zeer vroeg naar de kerk gaan op 25 december om de geboorte van Jezus te vieren, die tijdens de nacht is geboren. Na de mis wensen de mensen elkaar Kalá Christoúyenna (goede Kerstmis) en Chrónia pollá (vele jaren) toe. Vervolgens gaan de mensen naar huis met familie en vrienden en komen de kerstspecialiteiten op tafel; varkensvlees, gevulde kalkoen, christopsomo, kourabiedes en melomakarona. Op eerste Kerstdag wordt in Griekenland niet alleen kerstmis gevierd, maar het is ook de religieuze naamdag van iedereen die Christos of Christina heet. (Of een naam heeft die ervan afgeleid is) Op de dag na Kerstmis (bij ons tweede kerstdag) wordt o.a. de naamdag van Manolis, Emmanouil, Manos en Emmanuela gevierd. Bijna elke naam in Griekenland is gekoppeld aan de naam van een heilige. Elke heilige wordt op een bepaalde dag van het jaar herdacht. De dag waarop de heilige waarnaar je vernoemt bent wordt herdacht, is je naamdag. Met kerstmis worden over het algemeen geen cadeautjes aan de kinderen gegeven. Want Agios Vasilis komt in Griekenland met Oud en Nieuw. Agios Vasilis is vooral kindervriend en brenger van cadeautjes, vergelijkbaar met de kerstman.

Sneeuw in Griekenland Kerk in de sneeuw
Sneeuw in Florina. Foto's : An Veldema

Kalanda - Kalanta

Hieronder de tekst van een van de bekendste kerstliedjes ("Kalanda") die de kinderen in Griekenland zingen als ze langs de deuren gaan met hun triangel. De tekst is in Oud-Grieks. Wanneer de kinderen aangebeld hebben vragen ze: "Na ta poume? " (Mogen we het zeggen?). Als degene bij wie is aangebeld dan ja zegt, beginnen de kinderen te zingen en verwachten ze na afloop iets lekkers te krijgen. Bekijk het filmpje en lees (of zing!) mee met de tekst.

Griekse tekst	Nederlandse vertaling
Kalin imeran archontes	Goedemorgen aan u heren
Ki an ine o orismos sas	En als u wilt, laat ons u vertellen
Hristou ti thia genesi	Over de geboorte van Christus
Na mbo sto archontiko sas	Dat ik in jullie herenhuis kom
Hristos genate simeron	Christus is vandaag geboren
En Bithleem tin poli	In de stad Bethlehem
I urani agalonte	En de hemelen jubelen
Heri I ktisis oli	En de hele wereld is blij
En to spileo tiktete	Hij is geboren in een grot
En fatni ton alogon	In de kribbe van de paarden
vasilefs ton uranon	De Koning van de hemelen
Ke piitis ton olon	En de schepper van alles

Kalanta gezongen door kinderen en door Griekse artiesten (met bouzouki!)

En zing mee!

Kerst-winkelen in Griekenland

Kerst-winkelen in Griekenland is erg leuk. De straten zijn druk en vol met mensen die cadeautjes voor hun familie en vrienden willen kopen. De cadeautjes worden traditioneel gegeven op oudjaarsavond, het kerstwinkelen duurt dus na kerstmis nog even voort. De winkels zijn prachtig gedecoreerd en de sfeer in de steden en dorpen is vrolijk en gezellig. Kerstwinkelen in Griekenland is gewoon een feestelijke gebeurtenis. Wanneer je in de periode van Kerstmis naar Griekenland komt, heb je de kans om uiteenlopende festiviteiten mee te maken. In de grote steden zoals Athene, Thessaloniki, Patras en Heraklion worden verschillende concerten, theatervoorstellingen en vele culturele evenementen georganiseerd. Kerstmis in Athene is een fantastische tijd om mee te maken.

Kerstmis in Athene Griekenland
Foto van Monique van Hulst - Let's meet in Athens

Het Syntagma plein, waar de lichtjes-kerstboom en het bootje staat, is ook de locatie van de kerstmarkt in de hoofdstad, waar o.a. in kleine elfenhuisjes snoep wordt verkocht en hier kunnen kinderen deelnemen aan verschillende feestelijke activiteiten. Het is wel mogelijk dat dat kantoren, winkels, restaurants etc. gedurende de kerstperiode ongebruikelijke openingstijden kunnen hebben.

Athene