De Orthodoxe Religie

Door: Aris Angelou - Gediplomeerde Nederlandstalige gids in Griekenland.

De Orthodoxie is voor de meeste westerlingen een onbekende wereld. Het theologisch begrip Orthodox heeft in de meeste westerse talen een negatieve betekenis. Zo iets als rechtzinnig, conservatief, behoudend, ouderwets, sterk dogmatisch. Het is van belang om ons eerst op het begrip zelf te focusen. Hoe is de term Orthodoxie ontstaan en welke is z’n oorspronkelijke betekenis?

Orthodox is een Grieks woord met een dubbele betekenis. Orthos betekent in het Grieks recht maar ook waar of juist - terwijl Doxa betekent geloof, aanbidding maar ook mening, stelling, uitspraak. In verschillende talen, het Nederlands inbegrepen, kan men de woorden Orthos en Doxa in allerlei termen treffen.

Laat ik maar enkele voorbeelden noemen:
Orthopedie volgens de Nederlandse woordenboeken betekent het onderdeel van de heelkunde dat zich bezighoudt met het voorkomen of het herstellen van misvormingen van skelet en spieren terwijl een Orthopeed of Orthopedist is een botarts is of een arts die afwijkingen aan het beender- of spierstelsel verhelpt ( M.J. Koenen J.B. Drewes, Wolters’ Woordenboek Nederlands Koenen, Wolters-Noordhoff Groningen, Groningen- Nederland 1988, pag.900).

Kerk Agios Dimitrios in Thessaloniki

Toch staat het in een Engels–Nederlands woordenboek anders beschreven: Orthop(a)edist of Orthop(a)edy (K. Ten Bruggencate, Engels Woordenboek, Wolters-Noordhoff Groningen, Groningen- Nederland 1987, pag.486). De Engelse versie herinnert aan de oorpronkelijke etymologie van het woord paedi welke kind in het Grieks betekent. De term Orthop(a)edy is als medisch begrip eerst in Engeland ontstaan, een land met weinig zon waar een groot tekort aan vitamine D heerst, een vitamine die voornamelijk door de zon wordt geproduceerd. Als gevolg groeide het skelet van de kinderen tijdens hun groeiproces krom. Een Orthop(a)edist is dus een specialist die kinderen recht doet groeien! In dit geval kan je inderdaad het woord Orthos met de betekenis van recht gebruiken. Nog een voorbeeld ? Een Orthodontist: een specialist die odontes, tanden in het Grieks, recht kan zetten!

Paradox volgens de Nederlandse woordenboeken betekent een schijnbare tegenstrijdigheid stelling, uitspraak, niet overeenstemmend met de gangbare mening ( M.J. Koenen J.B. Drewes, Wolters’ Woordenboek Nederlands Koenen, Wolters-Noordhoff Groningen, Groningen- Nederland 1988, pag.924). In dit geval betekent het woord Doxa, mening of stelling.

Bij het theologisch begrip Ortho-dox gebruikt men juist de andere betekenissen van de woorden Orthos en Doxa. Ortho-doxie in de Theologie betekent de ware aanbidding, het ware geloof, de juiste leer.

Ireneüs, bischop van Lyon - Lugdunum in het Latijn - (140-202), geboren in Smyrna, het huidige Izmir in Turkije, was een theoloog en een kerkvader die als eerste gebruik heeft gemaakt van het theologisch begrip Orthodox om een verschil te kunnen maken tussen de Orthodoxe en de Heterodoxe gelovigen. Ortho-dox is de christen die God volgens de juister leer aanbidt door gebruik te maken van de vier erkende Evangelieën terwijl Hetero-dox de anders-denkende, de ketter is.

Het zijn beide Griekse woorden omdat in de Vroeg Christelijke tijd het Grieks de taal van de Bijbel was. Sinds de veroveringstochten van Alexander de Grote in de 4de eeuw v.Chr. was het Grieks voor een lange periode de lingua franca, de voertaal in het oostelijk deel van de toen bekende wereld en zeker de voertaal in het geletterd continentaal Europa. Daarom is de oudste vertaling van het Oude Testament (oorspronkelijk in het Hebreeuws en Aramees geschreven) een Griekse vertaling, Septuagint of Septuaginta genoemd. Het Nieuwe Testament werd oorpronkelijk in het Grieks geschreven. Het Grieks is dus een zeer belangrijke taal voor de ontwikkeling en de verspreiding van het Christendom geweest. Daarom moeten de studenten van de faculteit Theologie Hebreeuws en Grieks leren om de oorspronkelijke teksten van het christelijke geloof te kunnen ontcijferen en interpreteren.

Chozoviotissa klooster Amorgos

Oorspronkelijk was er één christelijke kerk: De Katholieke, Orthodoxe, Apostolische Kerk... Katholiek betekent algemeen in het Grieks. Dus de Algemene Kerk, Apostolische kerk is de kerk die gesticht werd door de discipelen van Jezus Christus, de Apostelen. Apostel wordt afgeleid van het Griekse werkwoord APOSTELLO welke een boodschap brengen betekent. De Apostelen zijn dus diegenen die de boodchap van God brengen en het Christendom verkondigen.

De opvolgers van de Apostelen zijn de bisschoppen. Enkele van de bisschoppen zijn Kerkvaders geweest en hebben deelgenomen aan de Oecumenische Synoden (Wereld Concilies). Dat waren kerkvergaderingen waarbij bisschoppen uit de hele christelijke wereld bij elkaar kwamen om met behulp van de Heilige Geest de Bijbel te interpreteren. De christelijke godsdienst was toen nog niet officieël erkend en had nog geen dogma. Er was sprake van meningsverschillen betreffende allerlei theologische kwesties. Het belangrijkste twistpunt was de verhouding tussen de twee naturen van Jezus Christus, zijn menselijke en zijn goddelijke natuur.

Het idee van een Geloofsbelijdenis, dus een samenvatting van het Dogma van de kerk is in de tijd van Constantijn de Grote ontstaan, de keizer die het Christendom erkende en de Eerste Oecumenische Synode bijeen heeft geroepen in de stad Nicea in het jaar 325. De aanleiding was de leer van Arius, een priester in Alexandrië-Egypte die veel aanhangers had, vooral in de Germaanse wereld en in het westelijk gedeelte van het Romeinse Rijk. De Ariaanse leer beweerde dat Jezus Christus enkel de menselijke natuur had. Dat hij een mens was en dus geen God. Zoiets als de profeet en boodschapper van God Mohammed bij de Moslims. De Synode van Nicea heeft zijn leer afgeworpen en heeft bepaald dat Christus “één in wezen met de vader is” hetgene betekent dat Hij ook waarlijk God is.

Muurschildering Aya Sofia Constantinopel

Even later, in het jaar 381, heeft in Constantinopel de Tweede Oecumenische Concilië plaats gevonden. Daar werd de Eenheid en de Goddelijkheid van de Heilige Geest erkend. Dat is dan ook de bevestiging van de Geloofsbelijdenis van Nicea - Constantinopel die tot op de dag van vandaag door alle kerken wereldwijd wordt erkend. Tot ongeveer het midden van de 8ste eeuw hebben nog vijf Wereld Concilies plaats gevonden. (In totaal werden Zeven Oecumenische Concilies gehouden). Wat moet dat spannend zijn geweest... Die eindeloze gesprekken over ingewikkelde theologische zaken die soms maandenlang konden duren.... Honderden bisschoppen uit Oost en West bij elkaar in een grote zaal vergaderen. Een lange machtsstrijd die met de belangen en de invloedsfeer van de christelijke centra te maken had....Rome, Constantinopel, Alexandrië, Antiochië, Jeruzalem.... Na de Zevende Concilie zijn er geen gemeenschappelijke wereld kerkvergaderingen (Oecumenische Concilies) meer geweest. Daarom dus, wanneer men in de Orthodoxie over Het Dogma spreekt, bedoelt men enkel de besluiten van de Zeven Oecumenische Concilies. Zou men iets aan de Geloofsbelijdenis of aan het Dogma van de kerk willen veranderen, dan zou dat enkel door een Wereld Synode dus een wereld kerkvergadering moeten gebeuren, wat tegenwoordig praktisch onmogelijk is na alle scheidingen en aftakkingen die de christelijke kerken kennen.

Over die scheidingen gesproken... Eén van de eerste scheidingen is tijdens zo’n wereld kerkvergadering gebeurd. De Oecumenische kerkvergadering (Synode/Concilie) van Chalcedon in het jaar 451. Het Schisma (scheiding of scheuring in het Grieks) van het Concilie van Chalcedon (een byzantijnse stad vlak bij Constantinopel in het huidige Turkije). Sinds dat Concilie spreken wij van Oosters Orthodoxe Kerken en Oriëntaals Orthodoxe Kerken.