In de Griekse mythologie is Odysseus de koning van het eiland Ithaca. Hij was een van de aanvoerders van de Achaeers in de Trojaanse oorlog.
Zijn omzwervingen werden veroorzaakt door de woede van Posseidon wiens zoon door Odysseus en zijn mannen was blindgemaakt. Na allerlei avonturen met nimfen en tovernaressen kwam hij na twintig jaar thuis in de vermomming van een oude bedelaar. Hij slachtte vervolgens de mannen af die zijn vrouw Peneloppe, die hem al die tijd was trouw gebleven, lastigvielen.
Odysseus was degene die op het idee kwam een enorm houten paard te bouwen om zo de Trojanen te misleiden. De Trojanen dachten dat het paard een geschenk was en haalden het paard binnen de poorten. 's Nachts kwamen de Griekse krijgers die zich in het paard hadden verborgen uit het paard. Zo konden de Grieken de Trojanen verslaan, onder leiding van Odysseus.
Volgens de Odyssee van Homerus was Odysseus koning van het eiland Ithaka. Hij vocht mee aan de kant van de Grieken in de Trojaanse oorlog, die tien jaar duurde. Odysseus bedacht de sluwe list met het houten paard, waardoor na tien jaar de Trojaanse oorlog werd gewonnen door de Grieken. Hierna zwierf hij nog eens tien jaar rond voor hij naar zijn paleis, vrouw en zoon kon terugkeren.
Beeld van Odysseus in Ithaka
Het verhaal van Odysseus
Odysseus is getrouwd met Penelope en ze krijgen samen een zoon; Telemachus. Dan komt de Koning van Sparta, Menelaos samen met Palamedes naar Ithaka om Odysseus over te halen om mee te vechten in de Trojaanse oorlog. Odysseus wil niet mee, zo kort na de geboorte van zijn zoon, daarom doet hij alsof hij krankzinnig geworden is. Hij neemt een ploeg mee naar het strand en gaat zout zaaien. Palamedes weet hoe listig Odysseus is en legt baby Telemachos voor de ploeg om te testen of Odysseus echt krankzinnig is. Natuurlijk ontwijkt Odysseus zijn pasgeboren zoon. Odysseus laat zich dan toch overhalen om mee te vechten en hij laat zijn vrouw beloven dat ze, als Odysseus niet teruggekeerd is voor Telemachos volwassen is, een nieuwe man zal kiezen.
Het paard van Troje
De Trojaanse oorlog duurt voort en na tien jaar vechten bedenkt Odysseus de bekende list van het Paard van Troje, waarin Griekse strijders verstopt zitten. De Grieken doen alsof ze vertrekken en varen met hun manschappen naar een verderop gelegen eiland, ze laten het reusachtige paard achter. De Trojanen zien dat de Grieken vertrekken en denken dat het paard een offer aan hen is, ze trekken het paard de stad in en vieren de hele nacht feest. De volgende ochtend klimmen de Grieken uit het paard en nemen de stad in. Tijdens deze oorlog verkondigt Odysseus dat mensen ook zonder goden kunnen leven en als Posseidon, God van de zee, dit hoort wordt hij woedend en hij zal ervoor zorgen dat de terugreis van Odysseus vele beproevingen en problemen zal kennen.
De omzwervingen van Odysseus
Odysseus moest op zijn reis terug naar Ithaka vele moeilijkheden overwinnen, zoals woeste stormen, gevaarlijke doorgangen, ongastvrije plekken en afschrikwekkende wezens.
Na de verwoesting van Troje vertrekt Odysseus met zijn vloot op weg naar huis, maar hij belandt in een zware storm en legt aan voor de kust van Tracie. Hier wonen de Kikonen, die bondgenoten van de Trojanen waren geweest, dus Odysseus plundert de stad en doodt alle Kikonen. Alleen de priester Apollo Maro laat hij leven en deze geeft hem twaalf kruiken wijn. Odysseus vervolgt zijn tocht en komt op het eiland van de Lotuseters. Zo gauw de bemanningsleden van deze lotus eten vergeten zij hun vaderland en willen zij op het lotuseiland blijven. Odysseus bindt de bemanningsleden op het schip vast zodat ze gedwongen worden mee te komen.
De route van Odysseus tijdens zijnomzwervingen. Dit bord staat in Stavros - Ithaki
De Cycloop Polyphemos
Als Odysseus aankomt op het eiland Sicilië neemt hij twaalf bemanningsleden en de twaalf kruiken wijn mee als geschenk voor wie er op het eiland woont. Op het eiland blijken cyclopen te wonen. Odysseus is nieuwsgierig en neemt een kijkje in een grot. Wanneer de cycloop Polyphemus thuiskomt zet hij hen gevangen in de grot door een groot rotsblok voor de ingang te zetten. Dit rotsblok is zo groot dat het onmogelijk te verschuiven is. Elke dag eet Polyphemos twee mannen 's morgens en twee mannen ’s avonds op. Odysseus vraagt of Polyphemos iets te drinken wil hebben en geeft hem de zakken wijn. Odysseus vertelt de cycloop dat zijn naam "Niemand" is. Polyphemos valt in een diepe slaap na het drinken van de wijn. Odysseus maakt een gevonden paal heel erg spits en verwarmt hem in het vuur, vervolgens steekt hij deze paal in het enige oog van de cycloop, waardoor hij blind wordt. Polyphemos roept daarop de hulp van de andere cyclopen in, maar als ze vragen wie hem heeft blind gemaakt antwoordt hij: "Niemand". 's Morgens laat Polyphemos zijn schapen altijd naar buiten gaan, dit is het moment om te ontsnappen. Odysseus en zijn mannen gaan ieder onder een schaap hangen om naar buiten te komen. Als Odysseus wegvaart roept hij nog naar de Cycloop dat “Odysseus, de overwinnaar van Troje” hem heeft blind gemaakt. Dat had hij beter niet kunnen doen, want Polyphemos roept dan de hulp in van zijn vader: Poseidon en vanaf dat moment heeft Odysseus nog veel meer tegenslag.
Vervolgens komt Odysseus op zijn terugreis langs :
- Het eiland van Aeolus, de God van de winden. De wind blaast hem bijna terug naar Ithaka, ware het niet dat de bemanningsleden een fout maken, door de zak met alle winden te openen terwijl Odysseus slaapt. De winden blazen hem weer ver weg van zijn geliefde Ithaka.
- Het eiland van de Laistrygonen. Dit zijn reuzen die met rotsblokken de schepen van Odysseus verpletteren. Het schip van Odysseus kan nog maar net ontkomen.
- Het eiland van de tovenares Kirke, die zijn bemanningsleden omtovert tot zwijnen. Odysseus heeft van de God Hermes een kruid gekregen (Moly) dat hem onkwetsbaar maakt voor het toverdrankje van Kirke.
- De onderwereld, waar blinde ziener Teiresias hem voorspelt dat hij en zijn mannen veilig op Ithaka zullen aankomen. Thuis aangekomen zal hij de mannen die met zijn vrouw Penelope willen trouwen moeten doden, maar daarna zal hij een rustige oude dag hebben. Ook vertelt de ziener dat Posseidon de oorzaak is van al zijn tegenslag.
-Het eiland van de Sirenen, half vrouw half vogel, die met hun lieflijk gezang alle mannen betoveren, waardoor vele schepen zijn vergaan. Odysseus liet zich vastbinden op het schip zodat hij wel het prachtige gezang kon horen, maar niet in de verleiding kwam het schip te verlaten.
- Het eiland waar Helios zijn runderen laat grazen. Als de bemanningsleden vanwege de honger niet van de runderen afblijven laat Helios alle mannen verdrinken, alleen Odysseus blijft in leven, en zal zijn tocht terug naar huis alleen moeten voortzetten.
- Het eiland van Kalypso, een nimf die Odysseus zeven jaar bij zich op het eiland houdt.
- Het eiland van de Faiaken. Hier vlakbij veroorzaakt Posseidon een storm, waardoor Odysseus weer schipbreuk lijdt. Het duurt ondanks de hulp van Pallas Athena nog twee dagen voordat Odysseus aanspoelt op het eiland. Odysseus vertelt wie hij is: de man die het Paard van Troje bedacht. De Faiaken brengen Odysseus dan met hun schip het laatste stuk naar Ithaka.
De terugkeer naar Ithaka
Tijdens de lange tijd die Odysseus van huis is, komen er steeds meer vreemde mannen naar Penelope, die met haar willen trouwen. Maar Penelope houdt nog steeds van Odysseus en wil niet hertrouwen, hoewel Telemachus nu volwassen is. Als Odysseus op Ithaka aankomt herkent hij zijn eigen eiland eerst niet, omdat het in mist is gehuld. De Godin Athena, die hem zijn gehele reis heeft bijgestaan, haalt de mist weg en dan herkent Odysseus zijn Ithaka. Odysseus gaat vermomd als bedelaar naar zijn paleis, niemand herkent hem, behalve zijn hond Argos. De mannen zijn ondertussen erg opdringerig geworden en willen dat Penelope een keuze maakt met wie ze trouwt. Ze verzint een list. Aan de muur hangt de boog van Odysseus, die alleen hij kan spannen. Ze organiseert een wedstrijd, en degene die de boog kan spannen en in één keer een pijl door de ogen van twaalf bijlen kan schieten, wordt de nieuwe echtgenoot. Alle mannen proberen de boog te spannen, maar het lukt niemand. Odysseus (nog steeds verkleed als bedelaar) vraagt of hij het eens mag proberen. Penelope zegt dat de bedelaar het mag proberen. Odysseus spant de boog en schiet ermee door alle twaalf ogen. Odysseus laat zen wie hij is en als de mannen hem herkennen proberen ze hem te vermoorden. Ze hebben jaren van zijn geld geleefd en zijn vrouw beledigd, Odysseus doodt een aantal mannen en er begint een hevige strijd. Dan krijgt Odysseus hulp van zijn zoon Telemachos en samen doden ze alle mannen. Hierna gaat Odysseus op zoek naar Penelope en ze beloven voor altijd bij elkaar te blijven.
* Het zou kunnen dat het huidige Ithaka niet de authentieke woonplaats van Odysseus is geweest. Het eiland dat tegenwoordig Ithaka heet en waarvan de bewoners zo trots zijn op hun beroemde mythologische boegbeeld, is zo genoemd in de eerste eeuw na Christus, omdat het in die tijd als Ithaka geïdentificeerd werd. Maar de meningen zijn tweeduizend jaar later verdeeld over deze claim. Volgens de Odyssee van Homerus zou Ithaka ‘Het verste eiland op zee richting zonsondergang” zijn. Het zou kunnen dat het schiereiland in het westen van Kefalonia, dat Paliki heet, vroeger een apart eiland is geweest, gescheiden van Kefalonia door een smal kanaal. Hiervoor is geologisch bewijs gevonden door Britse wetenschappers. Als Paliki vroeger een eiland was, dan zou dit weleens het Ithaka van Odysseus kunnen zijn, het landschap zou beter passen in de beschrijvingen die Homerus gaf van het eiland van Odysseus. Op het huidige Ithaka is men het hier natuurlijk absoluut niet mee eens.